“KA­RA­DENİZ’DE DERE YA­TAK­LA­RI İMARA KA­PA­TIL­MA­LI!”

ÇEVRE Bi­lim­ci Do­çent Dr. Emrah Akyüz, Ka­ra­de­niz’de son dö­nem­de daha fazla gö­rül­me­ye baş­la­yan sel olay­la­rı­nı de­ğer­len­dir­di. İklim de­ği­şik­li­ği ne­de­niy­le Ka­ra­de­niz Böl­ge­si’nde su taş­kın­la­rı­nın daha da şid­det­le­ne­ce­ği­ni be­lir­ten Do­çent Dr. Emrah Akyüz, dere ya­tak­la­rı­nın imara ta­ma­men ka­pa­tıl­ma­ma­sı du­ru­mun­da sel fe­la­ke­tin­den kay­nak­la­nan ölüm­cül va­ka­la­rın daha da ar­ta­bi­le­ce­ği uya­rı­sın­da bu­lun­arak şu açık­la­ma­lar­da bu­lun­du;
“Kü­re­sel Isın­ma Sel Fe­la­ke­ti­nin Ana Ne­de­ni.”
Sel fe­la­ke­ti Tür­ki­ye’de sık­lık­la gö­rül­mek­te­dir. Özel­lik­le Ka­ra­de­niz ve Doğu Ana­do­lu böl­ge­le­rin­de ilk­ba­har ve yaz mev­sim­le­rin­de su taş­kın­la­rı daha sık ya­şan­ma­ya baş­la­dı. Bunun baş­lı­ca se­be­bi ise iklim de­ği­şik­li­ği. Sa­na­yi Dev­ri­mi son­ra­sı sera gaz­la­rı­nın sa­lı­nı­mı­nın art­ma­sı kü­re­sel ısın­ma­yı te­tik­le­mek­te­dir. Son 200 yıl içe­ri­sin­de yer­yü­zü or­ta­la­ma sı­cak­lı­ğı yak­la­şık ola­rak 2 de­re­ce arttı. Dünya nü­fu­su­nun art­ma­sı ile sera gaz­la­rı­nın sa­lı­nı­mı da art­mak­ta ve bu durum yer­yü­zü­nün daha fazla ısın­ma­sı­na neden ol­mak­ta­dır. Kü­re­sel ısın­ma be­ra­be­rin­de ik­lim­le­rin kısa süre içe­ri­sin­de dü­zen­siz bir şe­kil­de de­ğiş­me­si­ne neden ol­mak­ta­dır. İklim de­ği­şik­li­ği adı ve­ri­len bu çevre olayı kimi böl­ge­ler­de ku­rak­lı­ğa ve orman yan­gın­la­rı­na kimi böl­ge­ler­de ise su taş­kın­la­rı gibi fe­la­ket­le­rin oluş­ma­sı­na neden ol­mak­ta­dır.
“İklim De­ği­şik­li­ği Sel Ris­ki­ni Art­tı­rı­yor.”
Kü­re­sel ısın­ma­nın et­ki­le­ri böl­ge­den böl­ge­ye fark­lı­lık gös­te­re­bil­mek­te­dir. Bu fark­lı­lı­ğın ne­de­ni böl­ge­nin coğ­ra­fi ya­pı­sı ve iklim ko­şul­la­rı ile il­gi­li­dir. Kü­re­sel ısın­ma ne­de­niy­le suyun daha fazla bu­har­laş­ma­sı ve bu­lut­la­rın ço­ğal­ma­sı, daha fazla yağ­mu­run yağ­ma­sı­na neden ol­mak­ta­dır. Ani ve şid­det­li yağ­mur­lar ise su kay­nak­la­rı­nın taş­ma­sı so­nu­cu­nu do­ğur­mak­ta­dır. Bu ne­den­le iklim de­ği­şik­li­ği­nin neden ol­du­ğu sel fe­la­ke­tin­den en fazla et­ki­len­me­si muh­te­mel böl­ge­ler deniz, nehir ve dere gibi su ya­tak­la­rı­na sahip yer­ler­dir.
“Ka­ra­de­niz, Tür­ki­ye’de Sel Fe­la­ke­tin­den En Fazla Et­ki­le­necek Bölge.”
Tür­ki­ye fark­lı iklim ko­şul­la­rı­na ve coğ­ra­fi ya­pı­la­ra sahip ol­du­ğu için iklim de­ği­şik­li­ği­nin et­ki­le­ri böl­ge­den böl­ge­ye fark­lı­lık gös­ter­mek­te­dir. Tür­ki­ye’de iklim de­ği­şik­li­ği­nin neden ol­du­ğu su taş­kın­la­rın­dan en fazla et­ki­len­me­si muh­te­mel böl­ge­ler­den bir ta­ne­si Ka­ra­de­niz’dir. Bu böl­ge­ler­de sı­cak­lı­ğın yük­sel­me­si­ne bağlı ola­rak özel­lik­le kış ay­la­rın­da ya­ğış­la­rın %10 ila %40 ara­sın­da art­ma­sı bek­len­mek­te­dır. Artan ya­ğış­lar ise nehir ve de­re­ler­de su taş­kın­la­rı, yani sel fe­la­ke­ti risn­ki­ni art­tır­mak­ta­dır. İklim de­ği­şik­li­ği ne­de­niy­le yağış re­ji­mi­nin dü­zen­siz­leş­me­si, böl­ge­de ani sel ve he­ye­lan ris­ki­ni art­tır­mak­ta­dır.
“İklim De­ği­şik­li­ği­nin Neden Ol­du­ğu Sel Fe­la­ke­ti­ni Ön­le­mek Müm­kün”
İklim de­ği­şik­li­ği­ni böl­ge­sel po­li­ti­ka­lar ile ön­le­mek müm­kün de­ğil­dir. Kü­re­sel bir sorun ol­du­ğu için iklim de­ği­şik­li­ği ile mü­ca­de­le­de kü­re­sel öl­çek­li po­li­tik­la­rın ha­ya­ta ge­çi­ril­me­si ge­rek­mek­te­dir. Bu görev ise tüm dünya ül­ke­le­ri­ne düş­mek­te­dir. Fakat iklim de­ği­şik­li­ği­nin olası et­ki­le­ri­ni azalt­mak müm­kün­dür. İklim de­ği­şik­li­ği­nin neden ol­du­ğu sel fe­la­ke­ti­ni ön­le­mek veya et­ki­le­ri­ni azal­ta­bil­mek atıl­ma­sı ge­re­ken adım­lar şu şe­kil­de sı­ra­la­na­bi­lir: (1) Dere ya­tak­la­rı­nın çev­re­si­ne konut ya­pıl­ma­sı son­lan­dı­rıl­ma­lı­dır, (2) Dere ya­tak­la­rı­nın çev­re­sin­de­ki ko­nut­lar başka yere ta­şın­ma­lı­dır, (3) Tarım ara­zi­le­ri­ne köklü ağaç­lar ekil­me­li­dir, (4) Dere ya­tak­la­rı da­ral­tıl­ma­ma­lı­dır, (5) Kent­ler­de yağ­mur suyu ka­nal­la­rı ço­ğal­tıl­ma­lı ve bun­la­rın dü­zen­li ba­kı­mı ya­pıl­ma­lı­dır, (6) orman ve mera alan­la­rın­da tarım ya­pıl­ma­sı ya­sak­lan­ma­lı­dır, (7) Su ya­tak­la­rı­nın de­niz­ler­le bir­leş­ti­ği ka­nal­lar dü­zen­li ola­rak temiz tu­tul­ma­lı­dır.”